Uzależnienie od Internetu — czy to masz, czym to grozi?

Na czym polega uzależnienie od internetu. Jakie są objawy uzależnienia od internetu. Do czego prowadzi uzależnienie od internetu?

Marta Hardzei (Uniwersytet Papieski w Krakowie) Joanna i Jarosław Burdek (offlajnowi.pl)
18 stycznia, 2024

Używanie internetu to dziś normalna rzecz. Sporo osób już przeszło na stałe do świata wirtualnego. Mało kto nie korzysta z komórki lub komputera, połączonego na stałe z internetem. Ale mało kto też wie, że za dużo internetu może powodować prawdziwe tarapaty i prowadzić do chronicznego przeciążenia mózgu oraz gorszego samopoczucia. Dlatego, jeśli tu jesteś, to być może zaobserwowałaś część zaburzeń zachowania u siebie i martwisz się, czy już jesteś uzależniona od internetu?

Co to jest uzależnienie od internetu (definicja uzależnienia)?

Uzależnienie od Internetu to nałóg korzystania z internetu. Inaczej: siecioholizm lub internetoholizm. Gdy zbyt często i długo korzystasz z internetu, może to źle wpływać na Ciebie. Odczuwasz skutki uzależnienia w swoim życiu codziennym, kontaktach z innymi i w pracy.

Uzależnienie od internetu to rodzaj uzależnienia behawioralnego — jak hazard czy zakupoholizm. Jest jednak podstępniejsze. Dlaczego? Bo z internetu możesz korzystać praktycznie bez ograniczeń i ma minimalne koszty.

Jakie są objawy uzależnienia od internetu, czyli na czym polega uzależnienie od internetu?

Uzależnienie od internetu to m.in. utrata kontroli nad tym, ile czasu z niego korzystamy. Osoba uzależniona myśli, że spędza na internecie dużo mniej czasu, niż jest w rzeczywistości. Z czasem, skutki uzależnienia od internetu mogą stać się bardzo poważne. I tak jak każde uzależnienie, tak uzależnienie od internetu wymaga leczenia.

Często odczuwasz większy stres, podekscytowanie, sama nie wiesz co się z Tobą dzieje. Czasem na takim doomscrollingu mijają godziny i masz potem wyrzuty sumienia albo poczucie, że czas przecieka Ci przez palce.

Uzależnieni od internetu obejmuje: granie w gry, korzystanie z social mediów, serfowanie po sieci, długie czatowanie z innymi, oglądanie pornografii, a nawet wielogodzinny, serialowy binge watching. Podczas tych czynności, związanych z używaniem internetu:

Długi korzystasz z sieci. Spędzasz dużo czasu online.
Nie kontrolujesz lub nie chcesz kontrolować, ile czasu spędzasz przed ekranem komputera.
Próbujesz ograniczyć czas spędzany w sieci, ale i tak do niej wracasz.
Bycie w sieci jest dla Ciebie przyjemniejsze niż inne czynności.
Zaniedbujesz obowiązki (dotyczy to obowiązków szkolnych, zawodowych, domowych, relacji, hobby).
Masz poczucie osamotnienia. Ale przecież sama wycofałaś się z życia. Bo ciągle siedzisz on-line. Masz więcej internetowych kontaktów społecznych niż tych prawdziwych.
Przez siedzenie w domu ograniczasz aktywność fizyczną. Czujesz się gorzej fizycznie, bolą Cię plecy (długotrwałe siedzenie może powodować wady postawy, skrzywienie kręgosłupa a patrzenie w komórkę krótkowzroczność w przypadku dzieci).
Masz problemy ze snem. Niebieskie światło opóźnia produkcję melatoniny (hormonu snu).
Korzystanie z internetu może powodować wahania nastroju i pogorszenie nastroju, a z czasem mogą pojawić się objawy depresji.
Czujesz przeciążenie informacyjne. Twój mózg nie odpoczywa, informacje napływają do Ciebie zewsząd. Cały czas. To negatywnie wpływa na Twoje samopoczucie.
Czujesz się źle, problem uzależnienia powoduje uczucie niepokoju gdy jesteś z dala od internetu.
Niska samoocena — korzystanie z mediów społecznościowych to ciągłe porównywanie, co sprzyja niskiej samoocenie.
Jeśli oglądasz za dużo pornografii i erotomania internetowa staje się twoim „hobby” to może prowadzić do powstania kolejnego uzależnienia, tym razem od seksu w internecie. Tak samo z grami. Za dużo gier komputerowych może prowadzić do uzależnienia od gier.

Jakie są najczęstsze skutki uzależnienia od internetu?

Konsekwencje uzależnienia od internetu mogą być bardzo poważne. Nadużywanie internetu może mieć naprawdę negatywne skutki. Dla Ciebie, Twojej rodziny.

Problemy zdrowotne

Skutki nadużywania internetu mogą obejmować problemy zdrowotne w sferze fizycznej i psychicznej. Badacze wskazują, że im więcej czasu w sieci, tym większe ryzyko depresji. Uzależnienie od internetu wiąże się z ryzykiem wielu chorób. Wśród nich są:

bóle pleców
otyłość
krótkowzroczność
bezsenność i zaburzenia snu
depresja.

Zaniedbanie obowiązków

Uzależnienie od internetu może wpływać źle na Twoje życie zawodowe i prywatne. Skrajne przypadki to zaniedbywanie spraw urzędowych (przez niechęć do wychodzenia z domu), a nawet zapominanie opłacania rachunków. Pamiętaj, że nałóg behawioralny jest bardzo podstępny. Zaburzenia zachowania rozwijają się powoli i osoba uzależniona nawet nie musi zadawać sobie sprawy, że coś jest nie tak. Na początku niechętnie zajmujesz się obowiązkami zawodowymi, a z czasem coraz więcej czasu spędzasz na pracy w sieci. Do momentu aż Twój szef nie zorientuje się, że nie pracujesz. To może prowadzić do poważnych konsekwencji dla osoby uzależnionej.

Izolacja społeczna i zanik więzi emocjonalnych

Ciągłe siedzenie na internecie i skupienie się na życiu wirtualnym może prowadzić do zaprzestania korzystania z życia poza siecią i izolacji społecznej. A to prowadzi do samotności. Jak pisze A. Hansen (bibliografię znajdziesz na końcu), samotność jest bardzo groźna dla mózgu. Osoby samotne gorzej śpią i widzą te same wydarzenia, co osoby niesamotne jako bardziej groźne. To dlatego, że dawno temu samotna osoba była narażona na ataki zwierząt i innych ludzi. Mózg to pamięta i dlatego samotność traktuje jako poważne zagrożenie. Osoby dużo korzystające z internetu, które nie wychodzą z domu i nie mają normalnych relacji, mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu zdrowych relacji interpersonalnych. Komunikacja online może zastępować kontakt twarzą w twarz.

Upośledzenie funkcji poznawczych

Przemęczenie spowodowane nadmiernym korzystaniem z internetu może obciążać nasz organizm. Mózg potrzebuje momentów, kiedy się resetuje, oczyszcza z toksyn, układa naszą wiedzę na „półkach” w mózgowej bibliotece. Jeśli nie ma momentów wyłączenia, mogą ucierpieć nasze funkcje poznawcze: pamięć czy zdolność do podejmowania decyzji.

Jakie są przyczyny uzależnienia?

Uzależnienie od internetu to często długi proces i ma wiele przyczyn. Wśród nich łatwy dostęp do internetu, korzystanie z niego od dziecka, to, że ucieczka w internet może sprawić, że nie musimy radzić sobie z trudnymi emocjami.

Czy łatwy dostęp do internetu jest przyczyną uzależnienia od internetu?

Z internetu możemy korzystać wszędzie, na wielu urządzeniach jak komputery, smartfony czy tablety i smartwatche. Do internetu podłączone są domowe sprzęty. To sprawia, że korzystanie z sieci staje się łatwiejsze i bardziej dostępne.

Internet masz zawsze i wszędzie, tanio.

Internet jest dostępny praktycznie całą dobę — można z niego korzystać bez ograniczeń, o każdej porze dnia i nocy. Komórki pozwalają na korzystanie z internetu praktycznie w każdym miejscu. Po alkohol musisz iść do sklepu, po jedzenie do lodówki, by zagrać w hazard, też musisz się wysilić. A internet masz cały czas, w komórce, w kieszeni. Do tego dostęp do internetu nie jest dziś już ekskluzywną rozrywką. Abonament jest tani i możesz korzystać z niego na komórce.

Nikt nie wytyka Cię palcem (do czasu).

Osoba uzależniona od internetu jest anonimowa. Nie musi wstydzić się, że jest uzależniona. Nikt nie pokazuje jej palcem, bo wszyscy dziś siedzą w internecie. Niestety jest tak, że skutki uzależnienia poznajemy z czasem. To tak jak z azbestem — nie pokrywano by nim domów, gdyby ludzie wiedzieli, że nie jest zdrowy. Papierosy też kiedyś w telewizji reklamowali prawdziwi lekarze! To, że coś robią wszyscy, wcale nie oznacza, że to jest ok!

Tu możesz załatwić WSZYSTKO!

Internet i dostęp do internetu zastąpił wiele urządzeń: mapy, a potem GPS, telefon do dzwonienia, zegarek, książka, aparat telefoniczny, kamera, telewizor (oglądanie filmów) i radio oraz gazety, portfel i pieniądze, spotkania ze znajomymi i biznesowe (offline), walkman i odtwarzacz CD. Aplikacje zastąpiły wiele urządzeń, w tym te do gry i rozrywki. No wszystko jest dziś w sieci! A to powoduje uzależnienie od internetu.

Alternatywa dla „Trudnego Życia”

Dla niektórych osób internet to miejsce ucieczki. Świat wirtualny to dobra opcja, kiedy ma się trudności życiowe. Czytałam ostatnio ciekawą książkę, pod tytułem „igen”.

iGen, Jean M. Twenge

Autorka opisuje w niej pokolenie ludzi młodych, uzależnionych od internetu. Podaje dane, które wskazują, że dzisiejsza młodzież (z USA) rzadziej wychodzi z domu, spotyka się ze znajomymi, nie podejmuje sama decyzji, mniej chętnie robi prawo jazdy, spędza mniej czasu na odrabianiu lekcji, zajęciach dodatkowych, nawet mniej piją alkoholu! Młodzi ludzie dziś nie chcą się „doroślić”, bo siedzenie w internecie jest bardzo przyjemne…

Przyzwyczajenie

Korzystamy z komórki, bo po pewnym czasie wchodzi nam to w nawyk. Nawyki są sprytnym sposobem mózgu na oszczędzanie energii. Jeśli robimy coś nawykowo, na przykład wstajemy z łóżka prawą nogą, to nie musimy ciągle o tym myśleć. Tak samo jest z komórką. Jeśli korzystamy z niej jak nam smutno, albo by zabić nudę — to mózg oszczędza energię. Poza tym to jedna z najprostszych czynności, którą możemy robić. Praktycznie bez wysiłku. I za to też komórkę kocha mózg. Bo on lubi robić rzeczy, które nie zabierają mu ekstra energii.

Manipulacje

Jesteś tylko trybikiem. Nie ma rzeczy za darmo. Są tylko różne waluty. W wypadku social media, za które nie płacisz pieniędzmi, walutą jest Twój czas i uwaga. Wielkie firmy zarabiają na Twoim czasie i Twoich zakupach. Ich interfejsy są bardzo skrupulatnie programowane tak, byś spędzała w nich jak najwięcej czasu.

O. Burkemann w fenomenalnej książce „4 tysiące tygodni” zwraca uwagę na to, że internet projektowany jest tak, by firmy mogły na nim zarabiać. Jeśli masz darmową aplikację, to tak naprawdę płacisz za nią swoją uwagą i czasem: „Kiedy otwierasz dowolną aplikację mediów społecznościowych, po drugiej stronie ekranu czeka tysiąc osób, którym płaci się za to, żebyś od tego ekranu się nie oderwał”.

Jest wiele manipulacji, które mają Cię w tym internecie zatrzymać, na przykład kiedyś w internecie były strony i mogłeś wybrać, żeby iść dalej, dziś możesz scrollować bez końca, dzięki czemu tracisz poczucie kontroli i siedzisz w internecie dłużej!

Kolejna rzecz to: FOMO — Fear of Missing Out — to jest wykorzystywane w grach — kiedy twórcy wrzucają tzw. dropy i eventy, z których musisz skorzystać, bo Ci przepadną. To uczucie wywołują też treści internetowe na platformach społecznościowych. Boisz się, że coś Ci przepadnie, dlatego często sprawdzasz internet.

Konstrukcja mózgu

Nasz mózg został stworzony wieeeeeeeeele tysięcy lat temu i funkcjonuje na dość starym oprogramowaniu. Ewolucja działa bardzo powoli i nie nadążyła za internetem! Mamy w głowie dużo błędów poznawczych. Na przykład:

nie lubimy się wysilać — bo kiedyś musieliśmy oszczędzać energię. Jedzenia nie było tyle, co teraz, a śmierć głodowa była realnym zagrożeniem. Mózg zjada nam aż 20% energii!
gonimy za informacjami — to dlatego tak kochamy internet, bo dostęp do informacji zawsze dawał nam większą możliwość przetrwania (dziś jest według mnie na odwrót — im więcej niefiltrowanych danych tym gorzej)
kochamy plotki — od nich zależało nasze życie, musieliśmy wiedzieć, gdzie jest jedzenie czy obce plemię (internet jest ich pełen!)
nas mózg skupia się na negatywnych informacjach — to od nich w dużej mierze zależało kiedyś nasze przeżycie (to gdzie jest złe plemię, było ważniejsze niż to, gdzie jest przyjaciel).
kochamy być w grupie — ludzie żyjący w grupie mieli większą szansę przetrwania.
to co jest teraz, mózg traktuje jako ważniejsze (kiedyś musieliśmy się najeść teraz, bo nie było wiadomo, kiedy znowu upolujemy jedzenie).
Takich błędów są setki, jak widzisz, internet nie pomaga nam mieć „zdrowego” mózgu. Tym bardziej że mózg musi odpoczywać, by na przykład poukładać wiedzę i oczyścić się z toksyn. A najlepsze pomysły przychodzą nam często do głowy w momencie, kiedy odpoczywamy. Kiedy nie pracuje nasz świadomy umysł, a podświadomość. Mendelejwowi podobno przyśniła się tablica z pierwiastkami!

Czemu to tak uzależnia? Ćpanie Neta.

„Smartfon działa jak kroplówka, która dwadzieścia cztery godziny na dobę dostarcza pokoleniu stale podłączonemu do internetu cyfrową dopaminę”
Źródło: Mózg chce więcej. Dopamina. Naturalny dopalacz, Lieberman Daniel Z. Long Michael E.

Dopamina to hormon oczekiwania (na przyjemność). Korzystając z internetu i portali społecznościowych, sprawiasz, że ona zalewa mózg, powodując, że chcesz jej więcej. Ale im więcej jej „bierzesz”, tym więcej chce jej mózg, by osiągnąć ten sam poziom przyjemności. To tak jak z ćpaniem, tylko ekranu. To uzależnia, szczególnie dzieci, których mózg nie jest dojrzały i ani z dopaminą, ani z pokusami nie radzi sobie jeszcze w pełni.

To taka samonapędzająca się machina. Kiedy przyzwyczajamy się do dawek dopaminy, które nam dają krótkie posty, filmiki — nie umiemy skupić się na czytaniu, oglądaniu dłuższych treści, chcemy mieć tak wszędzie. Dopaminę wyzwalają powiadomienia, oczekiwanie na zakończenie krótkich filmików, oczekiwanie na to, co się kryje pod clickbajtetem, oczekiwanie na reakcje i komentarze pod postami.

„Aplikacje, w skrócie zwane apkami. Na ekranie wyglądają niegroźnie: kolorowe ikonki ułożone w rzędach. Sprawia to, że nie od razu myślimy, co się za nimi kryje. Są jak grzyby. Spacerując po lesie, widzimy tylko owocniki, właśnie to, co nazywamy grzybami. Zbieramy je i smażymy z cebulką albo suszymy. Ale przecież pod ziemią zostaje rozrośnięta grzybnia, reszta tego przedziwnego organizmu. Tak samo jest z aplikacjami – te niewinne ikonki kryją pod powierzchnią nie tylko skomplikowane systemy informatyczne, lecz także te społeczne i polityczne. Grzybnia aplikacji wypełnia dziś całą przestrzeń, przemeblowuje nasze życie i nasz świat.”

Źródło: Zabójcze Aplikacje, M. Wiśniewski

Problem w tym, że dopamina działa jak narkotyk. Im więcej jej bierzesz, Im więcej śmiesznych filmików oglądasz i czekasz na ich śmieszne zakończenie, tym więcej dopaminy potrzebujesz, żeby osiągnąć podobny poziom zadowolenia. I tak w kółko. Tak rodzą się właśnie uzależnienia behawioralne. Robisz coś, jest ci dobrze, robisz tego więcej, i więcej. Przykłady uzależnień behawioralnych to hazard, pracoholizm, zakupoholizm, kompulsywne objadanie się. I uzależnienie od internetu. W pewnym momencie przestajesz kontrolować to, ile korzystasz z internetu, ile siedzisz na komórce. Niestety to siedzenie wcale cię nie rozwija, zazwyczaj. To siedzenie sprawia, że zazwyczaj czujesz się gorzej, czujesz się zestresowana, no po prostu nie jest ci dobrze. Ale im więcej jej „bierzesz”, tym więcej chce jej mózg, by osiągnąć ten sam poziom przyjemności. To tak jak z ćpaniem, tylko ekranu. To uzależnia, szczególnie dzieci, których mózg nie jest dojrzały i ani z dopaminą, ani z pokusami nie radzi sobie jeszcze w pełni. W pewnym momencie Twoje życie samo w sobie zaczyna być poszukiwaniem środka uzależniającego.

Jak leczyć uzależnienie? Czy leczenie uzależnienia jest możliwe?

Czujesz, że jesteś uzależniona. Ty lub ktoś Ci bliski. Co dalej?

Psychoterapia dla osoby uzależnionej — Pomoc Specjalisty — W Przypadku Uzależnienia w Pierwszej Kolejności.

Diagnoza uzależnienia od internetu i psychoterapia może pomóc w identyfikowaniu i zmianie szkodliwych zachowań.

I to rekomenduję z pełnym przekonaniem. Bo jeśli chcesz wyleczyć zęba — nie robisz tego sama. O ile poważniejsze jest zdrowie psychiczne? Specjalista pomoże pokonać trudności, a osoba uzależniona otrzyma profesjonalne wsparcie. Warto skorzystać z pomocy specjalisty, to psycholog, terapeuta uzależnień.

Tutaj znajdziesz listę poradni na NFZ — warto od razu sięgnąć po pomoc: zobacz
Tutaj znajdziesz specjalistów płatnych i możesz przejrzeć opinie: zobacz

Co możesz zrobić już dziś w przypadku zespołu uzależnienia od Internetu?

Pomyśl o leczeniu uzależnienia od internetu u specjalisty — to rozważ w pierwszej kolejności.
Wyłącz powiadomienia w telefonie.
Odinstaluj aplikacje, przynajmniej te, które zjadają czas, a nie dają Ci wartości.
Korzystaj z social media tylko na komputerze, w określonych godzinach.
Sięgnij po wsparcie rodziny, znajomych, powiedz im, że masz problem.
Sprawdź terapię grupową — udział w grupach może pomóc Ci w pokonaniu uzależnienia.
Martwisz się, że Twoje dziecko uzależnione jest od internetu? Koniecznie sięgnij po pomoc dla osoby uzależnionej. Jeśli problem dotyczy dziecka, udaj się do wychowawcy lub psycholog szkolnej, by poprosić o pomoc. To nie wstyd. Rozważ zainstalowanie kontroli rodzicielskiej na telefonie — jest dużo aplikacji, na przykład ta: https://play.google.com/store/apps/details?id=com.google.android.apps.kids.familylink&hl=pl&gl=US

Koniecznie przeczytaj też:

Uzależnienie internetowe — inne nazwy

Problem uzależnienia od internetu jest bardzo popularny i nosi wiele nazw:

Cyberuzależnienie
Internetoholizm
Mediaholizm
Cybermaniakalizm
Sieciowy nałóg
Digitalnałóg
E-uzależnienie
Zespół uzależnienia od internetu
Technoholizm

Podsumowanie – objawy uzależnienia

W przypadku uzależnienia od internetu, objawy uzależnienia mogą się pojawić stopniowo, tak, że nawet ich nie zauważysz. Pewne objawy uzależnienia od internetu powinny stanowić „lampki zapalne”. Badania wskazują, że nadmierne korzystanie z internetu może mieć wiele negatywnych skutków:

Większość czasu wolnego spędzasz w internecie
Zaniedbujesz obowiązki
Spędzasz mniej czasu ze znajomymi, unikasz życia społecznego i relacji w świecie rzeczywistym
Pojawiają się problemy ze zdrowiem psychicznym, a z czasem fizycznym
Masz problemy ze snem
Masz uczucie niepokoju bez dostępu do sieci internetowej
Masz problemy z koncentracją, pamięcią czy podejmowaniem zwyczajnych decyzji

Problem uzależnienia od internetu staje się coraz większym problemem społecznym. Nie jesteś sama. Ale pamiętaj. Warto zapobiegać uzależnieniu, zamiast go leczyć. Dlatego, nawet jeśli nie jesteś pewna, czy „to masz”, już dziś zacznij działać i ogranicz czas spędzany w sieci. Uważaj, Twój mózg przyzwyczaił się do dawek dopaminy, dlatego bardzo trudno będzie Ci nauczyć się z powrotem żyć offlajn.

Jeśli czujesz, że te objawy zaczynają wpływać negatywnie na Twoje życie codzienne i funkcjonowanie jednostki, warto zwrócić uwagę i skonsultować się z profesjonalistą, który może pomóc w zrozumieniu i radzeniu sobie z potencjalnym uzależnieniem od internetu. Wczesne rozpoznanie to większa szansa, że uzależnienie od internetu nie zniszczy Ci zdrowia i życia.

Źródła: